Την πραγματική αλήθεια (και) γι' αυτό το τραπεζικό μέγα-σκάνδαλο μας τη λέει ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς: «Κανείς από αυτούς (τους τραπεζίτες) δεν πήγε φυλακή. Εχουμε ένα νομικό σύστημα που δεν επιβάλλει τον σαφή καταλογισμό ευθυνών. Είναι ξεκάθαρο πως αυτοί οι τύποι δεν θα πληρώσουν για όσα έκαναν» δήλωσε οργισμένος στον βρετανικό «Independent».

Για τον Στίγκλιτς, όπως και για τους περισσότερους πραγματικά ανεξάρτητους οικονομολόγους, που δεν εξαρτώνται από τα διάφορα λόμπι, τα ινστιτούτα και τις «δεξαμενές σκέψης», οι αποκαλύψεις αυτές μόνο σοκ δεν προκαλούν: αντιθέτως, ο Στίγκλιτς έχει γράψει ήδη από τη δεκαετία του '70 μια σειρά από προφητικά κείμενα, που περιγράφουν ακριβώς το πώς οι δήθεν «ελεύθερες αγορές» παύουν να είναι ελεύθερες και καταλήγουν να είναι επιβλαβείς για τις κοινωνίες, όταν ομάδες ανθρώπων - στην περίπτωσή μας τραπεζιτών - αποκτούν προνομιακή πρόσβαση σε πληροφορίες που παραμένουν κρυφές από το ευρύ κοινό.

Πρόκειται για τη γνωστή θεωρία της «ασύμμετρης πληροφορίας» (asymmetrical information), η οποία χάρισε το 2001 το βραβείο Νομπέλ Οικονομίας στον σημερινό καθηγητή του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Μια θεωρία που βέβαια ο Στίγκλιτς είχε ήδη επαληθεύσει στην πράξη έναν χρόνο πριν από τη βράβευσή του, το 2000, όταν παραιτήθηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον ρόλο της τελευταίας - και της προνομιούχου «συμμορίας των πέντε αστέρων», απαρτιζόμενης από ειδικούς, στην οποία και ο ίδιος ανήκε - στη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση της ΝΑ Ασίας, που σάρωσε δεκάδες οικονομίες, επεκτεινόμενη στην Ανατολική Ευρώπη και στη Νότια Αμερική.

Η ίδια ακριβώς προνομιακή πρόσβαση στην πληροφορία, μαζί φυσικά με τη βεβαιότητα της ατιμωρησίας σε πολιτικό και νομικό επίπεδο, είναι που γέννησε και το σκάνδαλο της Barclay's - σκάνδαλο που ο Στίγκλιτς αποκαλεί σήμερα «κλασικό παράδειγμα» των συνεπειών της «ασύμμετρης» θεωρίας του: όπως εξηγεί και στο νέο του βιβλίο «The Price of Inequality» (To τίμημα της ανισότητας), ο μόνος τρόπος να προχωρήσουμε στην οικοδόμηση πιο δίκαιων και πιο πλούσιων κοινωνιών είναι να διασπάσουμε το ουσιαστικό μονοπώλιο της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας που έχει εξασφαλίσει ο χρηματοπιστωτικός τομέας τις τελευταίες δεκαετίες, και ότι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη Βρετανία και τις ΗΠΑ.

Πώς θα πραγματοποιηθεί αυτή η ριζική αλλαγή; Κατά τον Στίγκλιτς, όπως και για εκατομμύρια έμμεσα ή άμεσα θύματά τους σε όλο τον κόσμο, ο καλύτερος τρόπος είναι να αρχίσουμε να στέλνουμε μερικούς τραπεζίτες στη φυλακή. Ο Μπαράκ Ομπάμα το υποσχέθηκε, αλλά δεν το έπραξε: η περίφημη μεταρρύθμισή του στη Wall Street αποδείχθηκε άσφαιρη, με τις μεγάλες τράπεζες και τις ηγεσίες τους να παραμένουν άθικτες, κόντρα στους νόμους του ίδιου του καπιταλισμού, και τον λογαριασμό της διάσωσής τους να μεταφέρεται στους δυστυχείς φορολογουμένους. Το ίδιο δυστυχώς ισχύει ως τώρα και για τη Βρετανία, αφού παρά τις αρχικές «αγριάδες», τα πρόστιμα και τις ψευδεπίγραφες, όπως αποδεικνύεται σήμερα, εθνικοποιήσεις του Γκόρντον Μπράουν, τα ηνία του Σίτι παρέμειναν σε ανθρώπους σαν τον Ντάιαμοντ.